«АдыгLand»
«АдыгLand»-м ныбжьык1эхэр зэфещэх
«Бзэр – лъэпкъым ыпсэ зан!» – джары апэрэ Адыгэ лъэпкъыбзэ лагерэу Адыгэ Республикэм щызэхащагъэм идевиз шъхьа1эу хахыгъэр.
2019-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм «АдыгLand» зыц1э лъэпкъыбзэ этнолагерь апэрэеу щызэхащагъ. 1оныгъом и 27-м щыублагъэу чъэпыогъу мазэм и 3-м нэс лагерыр лэжьагъэ.
Лагерым к1эщак1о фэхъугъэр адыгабзэм икъэухъумэн дэлэжьэрэ Проектнэ офисым итхьаматэу Л1ы1ужъу Адам. Лагерым изэхэщак1ор адыгэ къэралыгъо университетымрэ адыгэ филологиемрэ культурэмрэ яфакультетрэ.
Къыхэгъэщыгъэн фае, лагерым игъэпсын зигурышэ-гупшысэ хъугъэр Адыгэ къэралыгъо университетым и Адыгэ филологиемрэ культурэмрэ яфакультет идеканэу Хьамырзэкъо Нуриет. Лагерым изэхэщак1охэр факультетым ик1элэегъаджэхэмрэ иеджак1охэмрэ. Лагерым ипащэу агъэнэфэгъагъэр Анатолий Заболотнер ары, ащ игуадзэхэу егъэджэн программэр зыгъэпсыгъэу, десэхэр зэрек1ок1ыщтым лъыплъэщтыгъэр доцентэу Цэй Зарем, п1уныгъэ-гъэсэныгъэ лъэныкъор зыфэгъэзагъэу щытыгъэр доцентэу Цэй Бэлл. Зиш1уагъэ инэу къэзгъэк1уагъэхэм ащыщых к1элэегъаджэу К1убэ Нартрэ АКъУ-м иаспирантэу Нэгъэрэкъо Казбекрэ.
Адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэ афэ1азэхэу, республикэ олимпиадэм тек1оныгъэ къыдэзыхыгъэ к1элэеджак1охэр, интернет зэнэкъокъум щытек1уагъэхэр, творческэ куп зэфэшъхьафхэм ащылажьэрэ ныбжьык1эхэр нэбгырэ 60 хъоу Адыгэ къэралыгъо университетым игъэпсэфып1э ч1ып1эу Мыекъопэ районым ит «Горная легенда» зыфи1орэм къыщызэрэугъоигъагъэх, адыгэ хэгъэгу ц1ык1у щагъэпсыгъагъ.
Мэфиблым ык1оц1 ныбжьык1эмэ лагерым бэ щалъэгъугъэр, щызэхафыгъэр, щызэрагъэш1агъэр. Адыгабзэм уасэу и1эр, ащ и1эш1угъэ щызэхаш1агъ, адыгабзэк1э ш1эныгъэ зэфэшъхьафхэр щызэрагъэгъотыгъэх, ц1ыф 1эпэ1асэхэм, ш1эныгъэлэжьхэм а1ук1агъэх. Лъэпкъ культурэм епхыгъэ къэбар гъэш1эгъонхэм зыщагъэгъозагъ, ц1ыф губзыгъэхэм нэ1уасэ зафаш1ыгъ. Джэгук1эхэр, зэнэкъокъухэр Адыгэ хэгъэгу ц1ык1ум щызэхащагъэх, адыгэ 1эш1агъэхэм, къашъохэм яшъэфхэр къыз1эк1агъэхьагъэх.
Апэрэ мафэм щегъэжьагъэу еджак1оу лагерым къеблэгъагъэхэм «Адыгland»-м шэн-хэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрилъхэм ащыгъозагъэх, зэк1эм анахь шъхьа1ыгъэр – адыгабзэк1э гущы1энхэр, шэн-хэбзэ дахэм тетэу зек1онхэр арыгъэ. Непэрэ мафэм къыздихьырэ зэхъок1ыныгъэхэм мы шапхъэхэр адимыштэщтыгъэнк1и хъун, ау ежь ныбжьык1эхэм апашъхьэ ит пшъэрылъыр зыфэдэр къагуры1уагъ ык1и нафэ зэрэхъугъэмк1э агъэцэк1агъ.
Лагерыр зыщыгъэпсыгъэ ч1ып1эр къушъхьэтх лъэныкъоу зэрэщытым къыхэк1ык1э интернетымрэ wi-fi-рэ ныбжьык1эхэм къыз1ак1эгъэхьэгъуае афэхъугъ. Ащ фэдэм емысагъэхэр сыхьат заулэм ык1оц1 лагерыр къызэпак1ухьагъ, тыдэк1и къыщимыубытэу залъэгъум, ц1ык1у-ц1ык1узэ куп-купэу зызэтыраутыгъэу зэдэгущы1эхэу, нэ1уасэ зызэфаш1эу аублагъ. Бэ темыш1эу интернетыри ямыщык1эгъэжьы къэхъугъ.
Этнолагерым и1офш1ак1
Апэрэ мэфэ шъыпкъэм еджак1омэ гъэш1эгъоныбэ къяжэщтыгъэ.Т1эк1у загъэпсэфыгъэ уж ныбжьык1эхэр купипл1эу гощыгъэ хъугъэх, куп пэпчъ зы к1элэп1урэ зы вожатэрэ и1агъэх: «Пэрыт» (к1элэп1ур – Тхьаркъохъо Нафсэт, вожатэр – Аулъэ Джэнэт), «Самгъур» (к1элэп1ур – Хьакъунэ Эльз, вожатэр – Хьабый Пщымаф), «Гугъэ» (к1элэп1ур – Лафышъ Зар, вожатэр – Цэй Рэмэзан), «Жъогъобын» (к1элэп1ур – Темзэкъо Марин, вожатэр – Шъхьалэхъо Саид). Джащ щыублагъэу «АдыгLand»-р гъэпсыгъэ хъугъэ.
Мафэ къэс ныбжьык1эхэр программэ гъэнэфагъэм тетэу еджэщтыгъэх – хабзэм, тарихъым, бзэм, 1оры1уатэм, адыгэ литературэм афэгъэхьыгъэ десэхэу ш1эныгъэлэжь губзыгъэхэр къызаджэщтыгъэхэм ядэ1ущтыгъэх. «АдыгLand»-м ихьэк1агъэх Бырсыр зэшхэу Батырбыйрэ Абдулахьрэ, бзэм дэлажьэрэ ш1эныгъэлэжьхэу Хьак1эмыз Мирэрэ Анцокъо Сурэтрэ, адыгэ литературэм ишъэфхэр зы1эк1элъ ш1эныгъэлэжьэу Хьамырзэкъо Нуриет, тарихъ ш1эныгъэлэжьэу Цэй Зарем, биологие ш1эныгъэмк1э докторэу Ц1ык1уныбэ Аминэт. Ш1эныгъэзехьэхэм анэмык1эу ныбжьык1эхэр ц1ыф губзыгъэхэм а1ук1агъэх. Ахэр АРИГИ-м и1офыш1эхэу Къуекъо Асфар, Емык1 Нурджан, 1оры1отэзехьэу, орэды1о 1азэу Гъук1э Замудин, пхъэш1э 1азэу П1ат1экъо Адам, дышъэ идэм фэкъулаеу Хьакъунэ Эльз, адыгэ шъуашэм икъэбар зыш1эу Шымгъэхъу Фатим, нэмык1хэри.
Адыгэ къашъом, джэгу зэхэщак1эм, пчэгум зызэрэщыбгъэпсын фаем фэзгъасэщтыгъэхэм ащыщых къэшъок1о 1азэхэу Наныжъ Айдэмыррэ Бахъукъо Адамрэ. Джэгок1о бэлахьэу Нэгъэрэкъо Казбек зи1эшъхьэтет пчыхьэ джэгук1э мафэхэр аухыщтыгъэ.
Ныбжьык1эхэм як1асэу, щысэтехып1эк1э алъытэрэ зэлъаш1эрэ ц1ыф пчъагъэ «АдыгLand»-м къек1ол1эгъагъэх, ахэм ащыщых Зыхьэ Заур, Уджыхъу Марет, Дзыбэ Мыхьамэт, Шыуей Хасэм ил1ык1о куп, мыхэм анэмык1ыбэхэри. Зэ1ук1эгъу пэпчъ ныбжьык1эхэмк1э мэхьэнэ гъэнэфагъэ и1агъ, амыш1эрэр зэрагъаш1эщтыгъ, аш1огъэш1эгъоным к1эупч1эщтыгъэх. Ежь хьак1эу къытфэк1уагъэхэми зы1ук1эгъэ ныбжьык1эхэм арыгушхоу лагерым дэк1ыжьыштыгъэх.
«АдыгLand»-м ик1эуххэр
Ныбжьык1эу къек1ол1агъэхэм уарымыгушхонэу, уарымыпэгэнэу щытыгъэп. Адыгэм идахэ язгъэ1ощт л1эужэу зэрэщытыр къагъэнэфагъ, бзэр агъэбзэрэбзагъ, шэн-хэбзэ дахэхэм янахьыш1у къагъэлъэгъуагъ. К1элэп1ухэри, вожатэхэри зэхэтхэу мэфиблым ныбжьык1эхэм алъыплъагъэх ык1и гъэнэфэгъуае нахь мыхъугъэми анахьыш1ухэр къахагъэщыгъэх. Мы 1офыр 1эш1эхыгъэп, шъхьаджи идахэ къыгъэлъэгъонэу пылъыгъ, ащ къыхэк1ык1э номинантхэр лъэныкъо пчъагъэмк1и къыхэхыгъуае хъугъагъэ. Ары нахь мыш1эми, к1элэп1ухэр зэхэгущы1эжьхи дэгъум анахь дэгъужьхэр агъэнэфагъэх. Ныбжьык1эмэ ащыщэу зикъашъо нахь дэхагъэр Л1ы1ужъу Мурадин, ар «АдыгLand»-м и «Къэшъок1о 1азэ» хъугъэ. Гъэцэк1эн зэфэшъхьафхэмк1э, зэнэкъокъухэмк1э «Анахь губзыгъэ» ц1эр къыдэзыхыгъэр Бэгъушъэ Мурат. Дахэу, ш1ык1аш1оу къахагъэщыгъэмэ ащыщ Къайсан Нэрыс, ар «Пшъэшъэ 1эдэб» хъугъэ.
Мэфихым зэрэ «АдыгLand»-у зыгъэчэфи, зыгъэджэгуи, пщынэ макъэр зэпимыгъэоу, пшъыгъэ зыфа1орэр ымыш1эу «Пщынэо 1азэ» хъугъэр Хьао Амир. Зил1ыгъэк1э, зисэнаущыгъэк1э зэк1эм атек1уагъэр Апэжьыхьэ Ислъам, «К1элэ л1ыбланэр» ащ къыдихыгъ. Зизек1уак1эк1э, зигъэпсык1эк1э, шэн-хэбзэ зехьак1эмк1э, адыгагъэмк1э закъыхэзгъэщыгъэр Уджыхъу Айтэч, ащ «Адыгэ шъыпкъэр» фагъэшъошагъ. Мыщ фэдэ ныбжьык1эхэу адыгэгур зыгъаблэу, адыгэм идахэ езыгъа1охэрэр лъэпкъым и1эхэмэ, адыгэ лъэпкъыр бэрэ щы1эщт.
Адыгабзэм, лъэпкъ хабзэм, адыгагъэм зэфищэгъэ нэбгырэ 60-р разэу зэбгырык1ыжьыгъэх. Бэ гъэш1эгъонэу мы мэфихым «АдыгLand»-м щыхъугъэр, ныбжьык1эхэм азыфагу ныбджэгъуныгъэ ин илъэу зэхэк1ыжьыгъэх. Мэфэ пчъагъэм зэфэтхагъэх, зэфытеожьыгъэх, инстаграмым щагъэпсыгъэ нэк1убгъомк1э зэдэгущы1агъэх. Адыгэ Республикэм имэфэк1 зыщыхигъэунэфык1ыгъэ мафэм къэлэ гупчэм щызэрэугъоигъэри мак1эп. Нэужым ны-тыхэри зэхэщак1охэм зэрафэразэхэр къафыхагъэщыгъ.
«АдыгLand» - 2019-м ипчъэ зэфиш1ыжьыгъ, ау джыри гъэш1эгъоныбэ къык1элъык1онэу тыщэгугъы! Лъэпкъыбзэ лагерым зэфищэгъэ нэбгырэ 60-м мы мэфихыр агу къызэринэщтым, ягъаш1э щыщ зэрэхъущтым техъырэхъышэжьырэп.
Цэй Бэлл, филологие ш1эныгъэхэмк1э кандидат